Vandaag heeft de Europese Raad van Ministers een akkoord bereikt over de onderhandelingsinzet op de EU-richtlijn voor gepaste zorgvuldigheid. Het zwaarbevochten compromis legt de lat voor verantwoord en duurzaam ondernemen nóg lager dan die in het problematische voorstel van de Europese Commissie van februari dit jaar. Het is daarom van groot belang dat de Tweede Kamer doorzet met het Nederlandse wetsvoorstel.
Verdere verzwakkingen
Met de vandaag aangenomen positie vegen de EU-ministers de OESO-richtlijnen in feite van tafel. De Raad introduceert in het akkoord het nieuwe, onduidelijke concept ‘activiteitenketen’, dat de verantwoordelijkheid van bedrijven voor misstanden in hun waardeketen flink inperkt. Bedrijven die bijvoorbeeld pesticiden of wapens verkopen worden hiermee beschermd. Ook maakt de Raad het mogelijk dat de financiële sector volledig buiten de reikwijdte van de EU-Richtlijn valt. Hiermee zwakt de Raad het al bijzonder ondermaatse voorstel van de Europese Commissie nog verder af.
Kabinet teleurgesteld
Tijdens de openbare Raadsvergadering uitte Nederland grote teleurstelling over de compromistekst. Minister Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) zei, mede namens minister Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking), onder meer dat het compromis op meerdere terreinen “tekortschiet” ten opzichte van de inzet van Nederland en “onder de gewenste standaard” ligt. Ook heeft het optioneel maken van de verplichtingen voor de financiële sector volgens Adriaansens “geen enkele waarde”.
Ondanks de sterke inzet van Nederland op verbeteringen van het voorstel bleek de weerstand van verschillende EU-lidstaten zeer groot. Een positief resultaat is wel dat de Raad, dankzij de inzet van Nederland, nu een risicogerichte benadering hanteert, in plaats van het problematische concept ‘gevestigde zakenrelatie’. Een andere verbetering is dat de Raad voorstelt de positie van maatschappelijke organisaties en vakbonden bij het aanpakken van misstanden door bedrijven te versterken.
Belangrijk dat Tweede Kamer doorpakt
De zwakke positie van de Raad maakt het Nederlandse wetsvoorstel voor verantwoord en duurzaam ondernemen, dat in november door zes partijen in de Tweede Kamer werd ingediend, des te relevanter. Het is van groot belang dat de Tweede Kamer dit wetsvoorstel op korte termijn behandelt en aanneemt. Met een effectieve wet die in lijn is met de OESO-richtlijnen laat Nederland zien dat het wel degelijk mogelijk is te komen tot een voor productielanden impactvolle en voor bedrijven proportionele wet. Zo vergroot Nederland de druk op de Raad en het Parlement om met Europese regelgeving te komen.
Volgende stappen in de EU
Met deze positie reageert de Raad op het voorstel van de Europese Commissie voor een EU-richtlijn gepaste zorgvuldigheid, dat in februari 2022 werd gepubliceerd. Op basis van deze positie zal de Raad in 2023 gaan onderhandelen met het Europees Parlement, dat in mei 2023 hoopt zijn positie over de concept-Richtlijn vast te stellen. Het is dan de vraag of de Raad, de Europese Commissie en het Europees Parlement een compromis weten te bereiken voor de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2024.